TIN TỨC

Lời nói dối có sức thuyết phục nhất mà Steve Jobs từng nói với mọi người là "bạn đã biết cách sử dụng nó rồi". Trong những năm qua, Apple luôn được ca ngợi bởi khả năng tạo ra những thiết bị cực kì đơn giản và dễ dàng sử dụng, như thể nó chính là bản năng của chúng ta vậy – giống như việc bạn vừa tỉnh dậy sau khi ngủ đông chừng vài thập kỷ mà vẫn biết cách sử dụng 3D-Touch biểu tượng của ứng dụng máy ảnh để chụp selfie. Bạn vẫn chưa thể tin và cần thứ gì đó làm bằng chứng thuyết phục hơn? Vậy thì hãy thử xem video dưới đây, một bé gái chỉ mới 2 tuổi đã biết chơi trò chơi trên iPad!

Tất nhiên, suy nghĩ đó là sai. Apple rất giỏi trong việc hướng dẫn người dùng sử dụng các sản phẩm của mình thông qua quảng cáo, video, thậm chí là cả quá trình thiết lập trên điện thoại, nhưng không ai vừa sinh ra đã có thể biết dùng iPhone. Đó cũng chẳng phải là một vấn đề quan trọng, vì Apple đã thêm vào một tính năng mà ai cũng biết sử dụng: phím home. Nút home là thứ mà bạn sẽ ấn vào khi không biết phải làm gì nữa. Nó cho phép bạn tự do khám phá các ứng dụng trên điện thoại của bạn, vuốt chạm thoải mái trên màn hình, vì sau tất cả thì bạn chỉ việc ấn một nút sẽ có thể quay về màn hình trang chủ. Nó giống như việc Ted Danson chỉ cần búng ngón tay của mình trong bộ phim The Good Place và bắt đầu mọi thứ lại từ đầu.

Các công ty tạo ra làn sóng sản phẩm công nghệ tiếp theo đang dần ép người dùng phải tự tìm tòi cách sử dụng các công nghệ mới đó

Nhưng trong năm 2017, Apple đã quyết định loại bỏ phím home. Apple không phải là công ty duy nhất làm điều này, nhưng họ là công ty nổi bật nhất. Trên iPhone X, Apple đã thay thế phím home – nút bấm mà bạn chỉ muốn ấn vào vì nó ở ngay trước mắt bạn – bằng một đường thẳng nhỏ nằm ngang và việc mà chúng ta cần làm chỉ là vuốt từ thanh này và hất lên trên để về màn hình chính.

Dần dần thì các dòng điện thoại bây giờ chẳng còn có một nút bấm nào nữa. Tương lai của công nghệ, ít nhất là từ những gì chúng ta đã thấy trong năm nay, được lấp đầy bởi các sản phẩm đa năng và phức tạp hơn những thứ đã từng xuất hiện trước đây. Không những thế, các công ty tạo ra những sản phẩm đó đang ngày càng hướng người dùng đến việc tự tìm cách khám phá, tìm cách thích nghi và tìm cách sử dụng...

Những lời nói sáo rỗng

Các trợ lý ảo điều khiển bằng giọng nói như Alexa và Siri là ví dụ điển hình nhất của hiện tượng này. Mọi công ty thiết kế trợ lý ảo của riêng mình đều phải đối mặt với cùng một vấn đề: người dùng không biết sử dụng chúng! Người dùng có thể biết cách dùng từ khóa đánh thức trợ lý ảo nhanh chóng, hay thực hiện những tác vụ đơn giản như yêu cầu loa Echo chơi nhạc và đặt báo thức. Nhưng Apple, Google, Amazon và những công ty khác muốn trợ lý ảo trở thành một người bạn đồng hành thường trực bên khách hàng của họ, luôn giúp đỡ và trở thành một phần trong cuộc sống của bạn.

Họ cần phải tìm cách để giải thích những khả năng của các trợ lý ảo đó, để người dùng có thể phân biệt giữa "nó đã không làm như vậy" và "nó không làm được điều này". Những điểm khác biệt ấy rất khó để nhận ra, nhất là trên một thiết bị không có màn hình. Thế nhưng những người sáng tạo ra Siri, Alexa,... lại cảm thấy rất thoải mái về quá trình này. Hầu hết họ về cơ bản đều cho rằng: giao diện của nó rất đơn giản, mọi người đều sẽ tìm cách khám phá và nếu có vấn đề gì xảy ra thì cũng chẳng sao cả...

Tuy nhiên cho đến nay cách tiếp cận này đang tỏ ra hoàn toàn thiếu hiệu quả. Một nghiên cứu vào đầu năm 2017 cho thấy gần 70% các kĩ năng của Alexa là "Zombie Skills" (những kỹ năng chết) và hầu như không có ai sử dụng. Ngay cả khi người dùng tìm thấy một kĩ năng mới, chỉ có 3% trong số họ sẽ tiếp tục sử dụng nó trong tuần sau. Một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng chỉ có 14% người sử dụng trợ lý ảo nhiều lần trong một ngày. Người dùng có khám phá những tính năng cơ bản của trợ lý ảo, có tỏ ra thích thú với chúng, nhưng tất cả cũng chỉ dừng ở mức hứng thú mà thôi.

Sự tự nhiên

Các giao diện máy tính cách đây 40 năm về cơ bản không giống với bất cứ thứ gì mà người ta từng nhìn thấy trước đó, do vậy, họ cần sự giúp đỡ để khám phá chúng. Hầu hết các máy tính đời đầu được thiết kế các biểu tượng giống với những thứ ngoài đời sống thực để người dùng biết phải làm gì với từng loại ứng dụng khác nhau. Ứng dụng ghi chép có hình của cuốn sổ ghi chép, nút lưu (save) có hình của một chiếc đĩa mềm. Máy tính giống như một thứ đến từ ngoài hành tinh được "ngụy trang" để trở nên thân quen với cuộc sống hơn một chút.

Bốn thập kỉ đã trôi qua, người dùng đã hiểu máy tính của họ hơn, biết nó hoạt động như thế nào và làm việc/tương tác với nó ra sao. Vì vậy, các công ty có thể sáng tạo ra những điều mới mang tính thử nghiệm và hữu ích hơn. Nhưng khi các giao diện mới như AR và tìm kiếm thông qua giọng nói đi vào cuộc sống, chúng ta dường như đã bỏ qua giai đoạn "cầm tay chỉ việc" ấy để hướng dẫn người dùng cách sử dụng, vì trên lý thuyết, những giao diện đó rất tự nhiên và đời thường nên các công ty tạo ra chúng nghĩ rằng mọi người đều sẽ biết cách sử dụng. Nhưng điều đó đã (và đang) không đúng!

Tất nhiên, môi trường khởi đầu trong hệ thống thực tế hỗn hợp tăng cường (mixed reality) của Microsoft trông giống hệt một ngôi nhà, nhưng cách duy nhất để bạn có thể di chuyển trong "ngôi nhà" đó là dịch chuyển tức thời, rõ ràng không phải là cách mà bạn đi lại trong thực tế. Bộ điều khiển trông giống như tay của bạn, nhưng bạn chẳng thể cầm nắm thứ gì cả. Bạn vẫn phải tự tìm hiểu các quy tắc, tìm ra những thứ mình có thể chạm vào và những thứ không. Điều này cũng chẳng sao, ngoại trừ việc chẳng có ai hướng dẫn bạn nữa, vì nó quá tự nhiên nên mặc định bạn sẽ biết phải làm gì.

Đối với giọng nói cũng vậy. Thực sự, nói là một hành động rất tự nhiên và chúng ta đều biết cách nói. Nhưng không ai muốn và coi lời nói "Này Google, hãy cho tôi xem danh sách các công việc cần làm" là một phản xạ theo bản năng cả. Việc chúng ta học hỏi những thứ mới là điều hoàn toàn bình thường và muốn học được những điều mới đó cần phải có sự hướng dẫn từ những người tạo ra nó. Nhưng họ lại đang không làm như vậy...

Họ chỉ hi vọng rằng bạn sẽ tự mày mò và khám phá. Hoặc là vậy, hoặc là công nghệ sẽ phát triển đến mức bạn sẽ có thể sử dụng chúng theo cách mà bạn muốn. Dù là thế nào, nó cũng sẽ tốn thời gian, và cả hai phương án ấy đều không chắc chắn sẽ thành công. Cho đến khi đó, chúng ta sẽ mắc kẹt giữa một mớ những sự tương tác rắc rối, nơi bạn có thể tưởng tượng ra phần nào cách mọi thứ hoạt động, nhưng chưa chắc chúng đã hoạt động theo cách đó.

Nhìn lại về nút Home

Tin vui dành cho bạn: Sau hai tháng sử dụng iPhone X, tôi không còn thực sự nhớ đến nút home nữa. Tuy tốn một chút thời gian, nhưng tôi đã thành thạo cách sử dụng các cử chỉ trên màn hình. Tôi hoàn toàn ủng hộ các xu hướng như màn hình tràn viền mang đến kích thước lớn cho điện thoại, hay các giao diện mới phức tạp hơn. Hàng tỷ người dùng đã dành một thập kỷ để học cách sử dụng chúng, và giờ chúng ta đã biết nên chúng ta có thể thử những điều mới lạ.

Nhưng khi chúng ta chuyển sang các hạng mục và giao diện mới, các công ty công nghệ không nên quên những điều giúp phím home trở nên tuyệt vời: nó cho phép người dùng được tự do khám phá, vì luôn có một con đường trở về nếu như họ mất phương hướng. Và đặc biệt là với những công nghệ mới, dù chúng có thông minh hay tự nhiên đến thế nào đi chăng nữa, cũng chẳng thể tránh khỏi những sự lạc lối ấy.

Tham khảo: Wired